Podczas naszego pobytu w Neapolu w 2016 roku skupiliśmy się mocno na zwiedzaniu jego podziemnej części. Udało nam się wtedy zobaczyć m.in. katakumby oraz pozostałości rzymskiej zabudowy miasta (przeczytać o tym możecie w naszych wpisach “Neapol podziemny i wulkaniczny“). Niestety nie udało nam się oczywiście zobaczyć wszystkiego, w związku z tym założyliśmy sobie, że nadrobimy to podczas naszej kolejnej wizyty. Okazja nadarzyła się w styczniu tego roku, dzięki czemu możemy rozszerzyć nasze relacje o niniejszy wpis, w którym zabierzemy was do Galleria Borbonica oraz do Napoli Sotterranea 🙂 .

Galleria Borbonica – informacje i historia

Zaczynamy od wizyty w Galleria Borbonica, którego nazwa przetłumaczona na polski oznacza ni mniej ni więcej a Korytarz Burbonów 🙂 . Skąd nazwa? Od zleceniodawcy – tunel został wybudowany w 1853 roku na zlecenie Ferdynanda II Burbona, który w obawie przed zamieszkami postanowił zapewnić sobie bezpośrednie połączenie Pałacu Królewskiego z koszarami przy Via della Pace. Częściowo przy budowie tunelu wykorzystano i przebudowano istniejące cysterny na wodę oraz akwedukty. Dzieło to nie zostało jednak nigdy całkowicie ukończone. Podczas Drugiej Wojny Światowej – jak duża część neapolitańskich podziemi – został przebudowany i wykorzystany jako schron przeciwlotniczy.

Zwiedzanie Galleria Borbonica rozpoczyna się niezależnie z dwóch stron – sami możemy wybrać do którego wejścia będzie nam wygodniej się dostać 🙂 . My wybraliśmy wejście przy Vico del Grottone 4 – ulicy znajdującej się dosłownie kawałek za Piazza Plebiscito. Drugie wejście znajduje się przy Via Morelli 40 i jest o tyle ciekawe, że do obiektu wchodzi się bezpośrednio z parkingu podziemnego 😉 . Osobiście jednak polecamy pierwszą opcję, gdyż zejście do podziemi odbywa się bardziej klimatycznie – krętą klatką schodową kilkanaście metrów w dół. Drugim powodem jest fakt, iż to co najczęściej przyciąga do Galleria Borbonica – czyli porzucone wraki samochodów i motocykli – zostawiamy sobie na sam koniec 🙂 .

Galleria Borbonica – zwiedzanie tunelu

Galleria Borbonica oferuje kilka zróżnicowanych tras – od trasy “Standard” poprzez “Aventura”, w której można przepłynąć tratwą po zalanym tunelu metra, aż do trwającej 2,5 godziny trasy “Speleo”. My oczywiście chcieliśmy dostać się na jedną z tras rozszerzonych – i tu niestety spotkało nas pierwsze rozczarowanie. Przy próbie wcześniejszej rezerwacji okazało się, że z bardziej rozbudowanych tras mogą skorzystać jedynie większe grupy osób 🙁 . Nie pozostało nam nic innego jak udać się w trasę “Standard” – koszt biletu dla jednej osoby to 10 euro. Trasa dostępna jest dla zwiedzających w od piątku do niedzieli o 10:00, 12:00, 15:30 i 17:30.

Po rozpoczęciu zwiedzania spotkało nas kolejne duże rozczarowanie – okazało się, że prawie w całych podziemiach nie można robić zdjęć. Jedyne miejsce, w którym jest taka możliwość to sama końcówka trasy, gdzie stoją wraki pojazdów. Stąd też niestety w niniejszym wpisie tak mała ilość zdjęć z tej atrakcji 🙁 . Sama trasa jest oczywiście bardzo interesująca a przewodnik przekazuje sporo informacji o neapolitańskich podziemiach. Po zejściu na dół przemieszczać będziemy się pozostałościami akweduktów i cystern przerobionych podczas wojny na schrony. Oczami wyobraźni można zobaczyć w jakich warunkach spędzały tam czas nalotów tysiące ludzi… W podziemiach zlokalizowany był również wojskowy szpital.

Galleria Borbonica – porzucone pojazdy

W latach powojennych końcowa część tunelu od strony Via Morelii wykorzystywana była jako parking policyjny, w którym składowane były pojazdy podlegające konfiskacie. Jakie były przyczyny konfiskat? Przeróżne! Pojazdy mogły być wykorzystane np. w przestępstwie, ale trafiały tam również za brak elektrycznego kierunkowskazu czy też za niedozwolony prawem “tuning” 😉 . Zgromadzone w tunelu pojazdy są już w kiepskim stanie ale trzeba przyznać, że ich widok w tym miejscu na prawdę robi wrażenie 🙂 . Zapytać możecie jeszcze jak pojazdy te znalazły się w tunelu skoro schodziliśmy do niego kilkanaście metrów w dół schodami. Otóż ukształtowanie terenu jak i samego tunelu sprawiają, że wylot od strony Via Morelli jest praktycznie na poziomie ziemi 🙂 . Wychodzimy wobec tego przez podziemny parking do miasta i ruszamy do kolejnych podziemi!

Napoli Sotterranea – informacje

Czas na Napoli Sotterranea – obiekt przygotowany i zarządzany od kilkunastu lat przez stowarzyszenie LAES. Trasa, którą będziemy zwiedzać, podobnie jak w Galleria Borbonica, dostępna jest od dwóch stron. Tu jednak nie musimy się zastanawiać – spotkanie zainteresowanych zwiedzaniem ma miejsce na Piazza Trieste e Trento, a dokładniej to przed Barem Gambrinus. Przewodników nie sposób przegapić, gdyż przechadzają się w tamtym miejscu z dość dużą tablicą 😉 . Zwiedzanie w języku angielskim odbywa się w soboty i niedzielę o 10:00, 12:00, 16:30 i 18:00. Bilet wejściowy to koszt 10 euro.

Po zebraniu się grupy udajemy się za przewodnikiem na krótki spacer do jednej z kamienic w Kwartale Hiszpańskim, gdzie znajduje się zejście do podziemi. Już samo zejście w tym obiekcie jest bardzo klimatyczne – zakręcona i głęboka klatka schodowa nie pozostawia złudzeń, że będzie interesująco 🙂 . Po zejściu na dół zasiadamy na ogrodowych krzesełkach a przewodnik interesująco i z humorem opowiada historię podziemi. Historia ta jest nadzwyczaj długa. Pierwsze podziemne konstrukcje zostały wykute w wulkanicznym tufie jeszcze za czasów greckich, aby gromadzić wodę deszczową do późniejszego użycia. Przy okazji wykuwania cystern wydobywany materiał wykorzystywany był do budowy domów na powierzchni.

Napoli Sotterranea – historia

Ciągła rozbudowa miasta miała też wpływ na podziemne zbiorniki – zostały one połączone ze sobą kanałami nazywanymi “cunicoli” i dzięki akweduktowi woda rozprowadzana była pomiędzy wszystkie cysterny. Zabudowa Neapolu jest wobec tego bardzo specyficzna – praktycznie każdy dom stoi na pustce, z której wydobyty został materiał do jego budowy 🙂 . Ta pustka była jednocześnie cysterną na wodę połączoną kanałami z kolejnymi cysternami. Dzięki temu każde domostwo w mieście miało dostęp do wody gromadzonej bezpośrednio pod budynkiem.

Nasunąć może się pytanie jak to wszystko było utrzymywane w czystości i działaniu? Tymi zadaniami zajmowali się specjalni pracownicy zwani “pozzari”. Ludzi Ci wynajmowani byli do oczyszczania cystern i kanałów pomiędzy nimi. Dzięki wykutym w studniach otworom ułatwiającym zejście i wyjście z podziemi mieli oni dostęp do praktycznie każdego budynku w mieście. W ten sposób narodziła się popularna legenda o “Monaciello” – małym mnichu, który nawiedzał mieszkanki Neapolu pod nieobecność ich mężów 😉 . Używany przez tysiące lat system dostarczania wody został wyłączony z użytku po epidemii cholery, która miała miejsce w 1885 roku.

Napoli Sotterranea – zwiedzanie

Jak już wspomnieliśmy przy okazji Galleria Borbonica, duża część neapolitańskich podziemi została zamieniona w schrony dla ludności cywilnej. Wiązało się to oczywiście ze znaczącą ich przebudową – cysterny zostały wypełnione ziemią, aby wyrównać poziom a część kanałów poszerzona, aby utworzyć z nich korytarze łączące dawne cysterny. W korytarzach i pomieszczeniach Napoli Sotterranea spotkamy bardzo wiele pozostałości po czasach, kiedy tysiące ludzi stłoczone było w tych podziemiach w oczekiwaniu na koniec nalotu… Ciekawostką są na przykład oryginalne elementy instalacji elektrycznej (izolatory czy nawet fragmenty oryginalnego okablowania) czy też toalety.

Na ścianach znajdziemy ogromną ilość wyrytych przez przebywające tu osoby napisów oraz rysunków. Dzięki nim można wyobrazić sobie, że to miejsce w pewien sposób tętniło jednak życiem. Wśród rysunków znajdziemy samoloty, czołgi czy też na przykład ilustrację meczu piłkarskiego. Nikogo nie zdziwią też rysunku kobiet, również te trochę bardziej frywolne 😉 . Niektóre osoby, które podczas nalotów traciły swoje domy przenosiły się do podziemi praktycznie na stałe… Śladem tego są nisze wyposażone np. w łóżka, sprzęty domowe czy zabawki.

Napoli Sotterranea – doświadczenie podziemi 🙂

Na trasie czekają nas oprócz powyższych jeszcze dwa ciekawe doświadczenia. Pierwsze to możliwość przejścia wąskim kanałem łączącym dawne cysterny – takim jak kiedyś poruszali się “pozzari”. Nie jest to atrakcja dla osób z klaustrofobią 🙂 . Korytarz jest naprawdę wąski i ciemny także sporą część trzeba pokonywać praktycznie bokiem. Na szczęście osoby, które nie odważą się na to będą mogły kontynuować trasę obchodząc przejście normalnym korytarzem 😉 . Po pokonaniu wąskiego korytarza przewodnik proponuje ustawić się pod ścianą i wyłącza całkowicie na minutę oświetlenie. Wrażenie jest po prostu piorunujące. Ciemność jest nieprzenikniona a cisza tak dojmująca, że organizmowi zaczyna brakować bodźców 😉 . Dopiero po pewnym czasie poza szumem naszej własnej krwi zaczynają nas dolatywać bardzo ulotne dźwięki zewnętrznego świata. Doświadczenie warte przeżycia 🙂 .

Na koniec dodamy jeszcze, że po zakończeniu Drugiej Wojny Światowej podziemne korytarze były wykorzystywane jako miejsce składowania powojennego gruzu i śmieci. Do końca lat 60-tych podziemia nadal często wykorzystywane były jako niekończące się miejsce składowania odpadów 😉 . Odgruzowywanie i udostępnienie podziemi dla turystów zajęło dobre kilkanaście lat i osiągnięte zostało dzięki zaangażowaniu wolontariuszy i stowarzyszenia. Warto docenić ich pracę!

Kolejne dwa podziemne punkty Neapolu zwiedzone i opisane 🙂 . Podejrzewamy, że to jeszcze nie koniec… Jak tylko natrafimy w internecie na kolejne atrakcje, rozpoczniemy pewnie planowanie kolejnej podróży na południe Włoch :).

Informacje praktyczne

Galleria Borbonica
Wejście od Vico del Grottone 4 lub Via Morelli 40
Strona WWW (http://www.galleriaborbonica.com)
Koszt: 10 euro / os.
Możliwość zwiedzania: od piątku do niedzieli o 10:00, 12:00, 15:30 i 17:30

Napoli Sotterranea LAES
Spotkanie na Piazza Trieste e Trento (przed Barem Gambrinus)
Strona WWW (http://www.lanapolisotterranea.it/)
Koszt: 10 euro / os.
Możliwość zwiedzania: soboty i niedziele o 10:00, 12:00, 16:30 i 18:00